تشخیص فشار خون حاملگی
اندازه‌گیری فشار خون و نشان دادن مقادیری بیشتر از ۱۴۰ روی ۹۰ را فشار خون بالا می‌گویند. فشار خون بالا معمولاً علائم قابل تشخیصی ندارد، مگر در مواردی که فشار خون خیلی بالا باشد. درصورتی‌که فشار خون مادر بعد از هفتۀ ۲۰ بارداری، در چند بار اندازه‌گیری توسط پزشک بالا باشد، پزشک برای بررسی احتمال مسمومیت حاملگی یا پره‌اکلامپسی، یک آزمایش ادرار تجویز خواهد کرد. پره‌اکلامپسی یک بیماری جدی است که طی آن در میانۀ بارداری، فشار خون افزایش می‌یابد و وجود پروتئین در ادرار، اختلالات کبد و کلیه، سردرد یا تغییرات بینایی رخ می‌دهد. درصورتی‌که علائم پره‌اکلامپسی وجود نداشته باشد و فقط مادر فشار خون بالا داشته باشد، پزشک تشخیص فشار خون حاملگی خواهد داد. اگر مادر قبل از دوران بارداری نیز فشار خون بالا داشته یا پیش از هفتۀ ۲۰ بارداری دچار آن شده باشد، دارای فشار خون مزمن است که با فشار خون حاملگی متفاوت است. زنانی که شرایط زیر را داشته باشند، بیشتر در معرض ابتلا به فشار خون حاملگی خواهند بود:
- چاقی و اضافه وزن در بارداری
- بارداری در سن بالاتر از ۴۰ سال
- نارسایی مزمن کلیه یا دیابت
- سابقۀ خانوادگی فشار خون حاملگی یا پره‌اکلامپسی
تأثیر فشار خون حاملگی در سلامت مادر و کودک
در بیماری فشار خون حاملگی، هرچه فشار خون بالاتر باشد یا در هفته‌های زودتری اتفاق بیفتد، خطرهای بیشتری برای سلامت مادر و جنین به وجود می‌آورد. خوشبختانه بیشتر زنانی که دچار فشار خون حاملگی می‌شوند، تنها یک حالت خفیف از این بیماری را تجربه می‌کنند و معمولاً در اواخر بارداری نیز دچار آن می‌شوند.
این افراد با این که احتمال کمی وجود دارد که نیاز به القای زایمان یا سزارین داشته باشند، معمولاً شرایط عادی دارند و می‌توانند بارداری طبیعی خود را ادامه دهند. مادرانی که به فشار خون حاملگی مبتلا می‌شوند، بیشتر در معرض ابتلا به پره‌اکلامپسی در ادامۀ بارداری یا بعد از زایمان قرار دارند. درصورتی‌که فشار خون حاملگی پیش از هفتۀ ۳۰ شروع شده باشد، احتمال ابتلا به پره‌اکلامپسی بسیار بیشتر خواهد بود.
در صورت داشتن علائم پره‌اکلامپسی مانند تورم، افزایش وزن ناگهانی، سردرد مداوم یا شدید، تغییر در بینایی، درد بالای شکم، حساسیت به لمس، تهوع و استفراغ یا علائم جدا شدن زودرس جفت مانند لکه‌بینی یا خونریزی واژینال، حساسیت به لمس و درد رحم را مشاهده کردید، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید. همچنین ابتلا به فشار خون حاملگی، مادر باردار را در معرض خطر برخی دیگر از عوارض بارداری مثل محدودیت رشد داخل رحمی، تولد زودرس و مرگ جنین در رحم قرار می‌دهد. در صورت ابتلا به فشار خون حاملگی، پزشک با توجه به این خطرها، مادر و کودک را به دقت تحت نظارت قرار خواهد داد.
اقدامات پزشکی پس از تشخیص فشار خون حاملگی
از آنجا که فشار خون بالا می‌تواند در جریان خون جفت تأثیر بگذارد، اگر فرد مبتلا به فشار خون حاملگی باشد، پزشک برای اطمینان از سلامت و رشد کودک و همچنین بررسی مقدار مایع آمنیوتیک، سونوگرافی و آزمایش پروفایل بیوفیزیکال را تجویز خواهد کرد. درصورتی‌که پزشک مشکلی را در سونوگرافی مشاهده کند، ممکن است برای بررسی بیشتر، آزمایش‌هایی مانند سونوگرافی داپلر را تجویز کند تا جریان خون در بدن نوزاد با دقت بیشتری برسی شود. همچنین پزشک برای تحت نظر داشتن احتمال ابتلا به پره‌اکلامپسی، مجموعه‌ای از آزمایش‌های خون و ادرار را تجویز خواهد کرد. ممکن است لازم باشد دو بار در هفته، فشار خون مادر باردار اندازه‌گیری شود و هر هفته آزمایش خون انجام شود.
این آزمایش‌ها کمک خواهد کرد که در صورت ابتلا به پره‌اکلامپسی، پزشک هرچه سریع‌تر آن را تشخیص دهد. همچنین برای بررسی سلامت جنین، به صورت دوره‌ای ممکن است سونوگرافی و تست بدون استرس درخواست شود. مدیریت و کنترل بیماری توسط پزشک پس از تشخیص، با میزان بالا بودن فشار خون شما، چگونگی وضعیت سلامت و رشد کودک و این که چه مدت از بارداری‌تان گذشته در ارتباط است. پزشک ممکن است فرد را به یک پزشک متخصص در زمینۀ بارداری‌های پرخطر ارجاع دهد.
اگر بیماری قبل از هفتۀ ۳۷ تشخیص داده شود، فشار خون به میزان زیادی بالا نباشد و وضعیت جنین نیز مناسب باشد، ممکن است به مادر استراحت داده شود و از فعالیت زیاد منع شود. در این حالت از مادر خواسته میشود تا فشار خون خود را تحت کنترل قرار دهد. همچنین لازم است به صورت مرتب، ملاقات‌هایی را با پزشک داشته باشد تا آزمایش‌های لازم برای بررسی وضعیت مادر و جنین انجام شود. اگر فشار خون به شدت بالا باشد؛ فشار خون ۱۶۰ روی ۱۱۰ یا بالاتر، پزشک ممکن است دارویی برای کاهش فشار خون تجویز کند و تا زمان زایمان نیاز به بستری شدن در بیمارستان وجود داشته باشد.
اگر بارداری هنوز به هفتۀ ۳۴ نرسیده باشد، پزشک ممکن است داروی کورتیکواستروئیدها را به منظور تسریع رشد ریۀ کودک و سایر اندام‌ها تجویز کند. اگر شرایط بدتر شود، وضعیت کودک در درون رحم مناسب نباشد یا اگر ۳۷ هفته یا بیشتر از بارداری گذشته باشد، ممکن است با توجه به شرایط، پزشک نیاز به القای زایمان یا سزارین را تشخیص دهد؛ حتی اگر کودک هنوز رشد کافی نکرده باشد. علاوه بر این، ممکن است پزشک از شما بخواهد با شمارش روزانۀ ضربات جنین، حرکات او را تحت نظر بگیرید که یک روش خوب برای بررسی سلامت کودک در فواصل بین قرار ملاقات‌ها با پزشک است. این نکته را نیز بدانید که ضربات کودک را شمارش کرده یا نکرده باشید، اگر متوجه شوید که کودک کمتر از قبل حرکت می‌کند، باید با پزشک خود تماس بگیرید.
مراقبت‌های پس از زایمان
پس از زایمان، فشار خون مادر برای مشاهدۀ علائم فشار خون بالا یا پره‌اکلامپسی به دقت تحت نظر قرار می‌گیرد. لازم است فشار خون تا ۱۲ هفته بعد از زایمان تحت کنترل باشد. چند هفته پس از زایمان، معمولاً فشار خون به سطح طبیعی بازمی‌گردد. اگر مادر در این مدت، هر یک از علائم پره‌اکلامپسی را داشت، باید به پزشک مراجعه کند. در برخی زنان نیز فشار خون همچنان بالا می‌ماند. اگر بعد از سه ماه از زایمان، فشار خون هنوز بالا باشد، فرد دچار فشار خون مزمن است. بارداری معمولاً باعث میشود که فشار خون در پایان سه ماهۀ اول و بیشتر در سه ماهۀ دوم کاهش یابد که این امر به طور موقت، فشار خون مزمن را پنهان می‌کند، زیرا فشار خون در پایان سه ماهۀ دوم به سطح طبیعی خود بازمی‌گردد.
اگر دچار فشار خون بارداری هستید باید حتما میزان فشار خون‌تان را به دقت و به طور مرتب کنترل کنید. کنترل و مدیریت فشار خون می‌تواند کمک‌تان کند تا یک بارداری بدون خطر و کودکی سالم داشته باشید. ضمنا باید به طور مرتب بوسیله‌ی سونوگرافی، وضعیت رشد جنین پیگیری شود.
1. مصرف نمک‌تان را کنترل کنید
به طور کلی وقتی مشکل فشار خون پیش می‌آید باید مصرف نمک بسیار محدود شود تا از افزایش فشار خون جلوگیری شود. مطالعات نشان داده کاهش مصرف نمک غذایی می‌تواند تعداد مرگ‌های ناشی از فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی و عروقی و سکته‌ی مغزی را کاهش دهد.
مطالعه‌ای در سال 2016 نشان داد، بر خلاف باور عمومی، رژیم‌های غذایی بسیار کم نمک در مقایسه با رژیم‌های غذایی با نمک متعادل، ممکن است مفید نباشند و موجب افزایش احتمال بیماری‌های قلبی و عروقی و مرگ شوند. این پژوهش توصیه می‌کند تنها کسانی که لازم است میزان سدیم را در رژیم غذایی خود کاهش دهند افرادی هستند که فشار خون بالا داشته و زیاد نمک مصرف می‌کنند. همیشه یادتان باشد که بدن برای عملکرد مناسب خود به مقدار کمی سدیم نیاز دارد اما نمک زیادی فقط باعث افزایش فشار خون شده و شما را در معرض بیماری‌های قلبی یا سکته‌ی مغزی قرار می‌دهد.
در دوران بارداری، شما باید مصرف نمک خود را کنترل کنید تا فشار خون‌تان نیز تنظیم باشد.
2. تنفس خود را کنترل کنید
تنفس عمیق، یک تکنیک آرامسازی معروف است که به کاهش استرس و تثبیت فشار خون کمک می‌کند. تنفس عمیق موجب بهبود حساسیت بارورفلکس عروقی شده و از فشار خون کم می‌کند.
ضمنا هر بار که شما یک نفس عمیق می‌کشید، خون اکسیژن‌دارشده وارد تمام سلول‌های بدن میشود. در نتیجه انرژی تولید کرده و به شما احساس خوبی می‌دهد. یک جای راحت دراز بکشید، دست‌ها را روی سینه و زیر قفسه سینه بگذارید. به آرامی با بینی نفس بگیرید جور که احساس کنید شکم‌تان بالا می‌آید. سپس به آرامی با دهان‌تان طی 5 شماره نفس را بیرون بدهید، همزمان عضلات شکمی را منقبض نگه دارید. این حرکت را 10 بار تکرار کنید و سعی کنید تنفس‌تان آرام و منظم باشد. تمرین تنفس عمیق را به مدت 10 دقیقه و دو تا سه بار در روز انجام دهید تا فشار خون‌تان را مدیریت کرده و به سلامت قلب‌تان کمک کنید.
3. پیاده روی کنید
زنان که فعالیت بدنی ندارند بیشتر در معرض فشار خون بارداری هستند. پیاده روی یکی از بهترین ورزش‌های هوازی برای زنان باردار است. زنان بارداری که فشار خون بالا دارند می‌توانند با انجام پیاده روی روزانه‌ی تند و مفرح به مدت 30 تا 45 دقیقه فشار خون خود را پایین بیاورند. پیاده روی یک فعالیت بی‌خطر است که می‌توانید در طول نُه ماه بارداری‌تان به آن ادامه دهید.
همچنین اگر قبل از بارداری اهل ورزش و فعالیت نبوده‌اید، پیاده روی یکی از بهترین راههای شروع ورزش است. می‌توانید با یک پیاده روی آهسته شروع کنید و تدریجا سرعت و مدت را افزایش بدهید، مثلا از 20 دقیقه به 60 دقیقه برسانید.
۴. بیشتر پتاسیم مصرف کنید
پتاسیم، یک ماده‌ی معدنی ضروری در دوران بارداری است که به حفظ مایعات و تعدیل الکترولیت کمک می‌کند. همچنین پتاسیم به انتقال پیام‌های عصبی، انقابض عضلات و رها شدن انرژی از کربوهیدرات‌ها و چربی و پروتئین کمک می‌کند.
مقدار کافی پتاسیم، فشار خون‌تان را نیز کنترل می‌کند. در واقع غذاهای سرشار از پتاسیم باید بخشی از برنامه‌ی رژیم کنترل فشار خون‌تان باشند، چه باردار باشید و چه نه. مطالعه‌ای گزارش می‌کند که افزایش مصرف پتاسیم همراه با یک رژیم غذایی نسبتا کم نمک، تاثیرات مفیدی بر فشار خون دارد. یک زن باردار باید روزانه 2000 تا 4000 میلی گرم پتاسیم مصرف کند. بعضی از غذاهای سرشار از پتاسیم شامل سیب زمینی شیرین، گوجه فرنگی، آب پرتقال، سیب زمینی، موز، لوبیا قرمز، نخود سبز، طالبی، خربزه‌ی قندک و میوه‌های خشک شده مانند آلو خشک و مویز میشود.
5. غذاهای سرشار از منیزیم مصرف کنید
یک رژیم غذایی کم منیزیم می‌تواند منجر به افزایش فشار خون شود. مطالعات نشان داده بیمارانی که دچار فشار خون بارداری بودند، میزان منیزیم در رژیم غذایی‌شان بسیار کم بوده است.
به همین دلیل شما باید در دوران بارداری غذاهای غنی از منیزیم را در رژیم غذایی خود بگنجانید. این ماده‌ی معدنی علاوه بر کاهش فشار خون، از انقابض زودهنگام رحم نیز پیشگری می‌کند. همچنین منیزیم برای تقویت دندان‌ها و استخوان‌های بدن مفید است. بهترین راه برای تامین منیزیم مورد نیاز روزانه‌ی بدن، داشتن رژیم غذایی سالم و کامل است. شما می‌توانید از منابعی چون بادام، آوکادو، موز، لوبیا، تخم کدو حلوایی، توفو، شیر سویا، پسته، سیب زمینی (با پوست)، ماست، شیره‌ی چغندر، غلات سبوسدار و سبزیجات برگ تیره، منیزیم دریافت کنید.
6. یوگای قبل از زایمان را تمرین کنید
یوگای پیش از زایمان، یکی از بهترین راههای کنترل استرس است. استرس می‌تواند فشار خون را بالا ببرد. استرس در دوران بارداری، منجر به تولد زودرس، وزن کم هنگام تولد و بالا رفتن احتمال مشکلات رفتاری در کودک میشود.
یوگای پیش از زایمان، رویکردی چند وجهی برای ورزش کردن است که حرکات کششی، تمرکز ذهنی و تنفس آگاهانه را شامل میشود. یوگا علاوه بر کاهش استرس می‌تواند خواب را بهبود بدهد، قدرت را افزایش بدهد، انعطاف پذیری را بهتر کند و استقامت عضلاتی را که برای وضع حمل مهم هستند بیشتر کند و ضمنا از کمر درد بکاهد.
مطالعه‌ای نشان داد یوگا می‌تواند به مادرانی که انتظار تولد کودک خود را می‌کشند کمک کند تا از استرس و تنش رها شوند. زنانی که به مدت 8 هفته، هر هفته در کلاس‌های یوگا شرکت می‌کردند، از میزان اضطراب‌‌شان بسیار کاسته شده بود. توصیه می‌کنیم یوگای پیش از زایمان را حتما در کلاس و زیر نظر مربی انجام دهید.
7. وزن‌تان را کنترل کنید
مقداری افزایش وزن در دوران بارداری طبیعی است اما اگر افزایش وزن‌تان بیش از اندازه باشد، علامت خطر است. مطالعه‌ای در سال 2013 نشان داد افزایش وزن بارداری، ریسک فاکتوری برای اختلالات فشار خون در این دوران است. در واقع، افزایش وزن در اوایل بارداری را باید با مداخلات درمانی با هدف کاهش ریسک فشار خون بالا مورد هدف گرفت.
ضمنا اضافه وزن داشتن، خطرات دیگری نیز در دوران بارداری دارد، مانند کمر درد، خستگی، گرفتگی‌های عضلات پا، هموروئید، دیابت بارداری، سوزش معده و دردناک شدن مفاصل. با در پیش گرفتن رژیم غذایی سالم و ورزش منظم می‌توانید به یک وزن سالم دست پیدا کنید. در مورد نوع ورزشی که مناسب شما باشد با پزشک خود مشورت کنید و طبق دستورات او عمل کنید.
8. به موسیقی گوش بدهید
گوش دادن به موسیقی آرامشبخش دست کم به مدت 30 دقیقه و دو تا سه بار در روز می‌تواند فشار خون‌تان را پایین بیاورد. ضمنا موسیقی به شما کمک می‌کند با استرس و اضطراب‌تان مبارزه کنید. استرس برای کودک هنوز متولد نشده‌ی شما نیز بد است.
موسیقی‌هایی با ریتم ملایم و ضرباهنگ آرام، بدون کلام و بدون سازهایی که صدای بلند و ناگهانی دارند می‌توانند شما را آرام کنند، حتی حین شرایط بسیار استرس برانگیز. گوش دادن به موسیقی آرامشبخش در دوران بارداری به شما کمک می‌کند پیوند عمیقی با کودکی که در رحم دارید برقرار کنید. ضمنا موسیقی مانند محرکی برای مغز در حال رشد جنین است و الگوهای خواب نوزاد را بهبود می‌دهد.